1. YAZARLAR

  2. Osman ÖNDEŞ

  3. Haliç’te Bilinen İlk Gemi Sökümcüsü: Eugene Eugenides
Osman ÖNDEŞ

Osman ÖNDEŞ

Gazeteci, Yazar ve Tarihçi

Haliç’te Bilinen İlk Gemi Sökümcüsü: Eugene Eugenides

A+A-

eugene-eugenides-001.jpgEugene Eugenides 22 Ekim 1882’de günümüzde Didymóteikhon veya Demotika olarak adlandırılan Osmanlı kasabasında Evros’da dünyaya geldi. Dimetoka, Türkiye sınırına yakın, Edirne’nin 40 km. güneyinde ve Uzunköprü’nün 20 km. batısında Evros vilâyetine (Nomos) bağlı yaklaşık 19,000 nüfuslu bir kasabadır. Sultan II. Bayezıd 1488’de bu kasabada dünyaya gelmiştir. Aile İstanbul’da Moda Bostan Sokak’ta satın aldıkları bir eve yerleşmiştir. Babası İstanbul’da kıdemli hukukçulardan Agapios Eugenidis idi. Annesi Charikleia Afentaki saygın Rum ailesinin kızıydı. Robert College’den mezun olduğunda yirmi yaşındaydı. Son derece müteşebbisti ve Türkiye’den 1923’de ayrılmış ve zamanla Yunanistan’da büyük başarılar elde etmiştir. 

robert-college-first.jpg

Robert Kolej’den mezun olmuştu
Robert Kolej’den mezuniyetinden kısa bir süre sonra İngiliz Denizcilik şirketi Doro’s Brothers’ta çalışmaya başladı ve 1904’de 24 yaşında iken Galata’daki gemi donatanı ve acentesi Theodore Reppen’e genel müdür olmakla kalmadı, bir süre sonra küçük bir hisseyle ortak oldu. Kereste ticaretine ağırlık verdi ve İsveçli armatörlük firması Brostörm Conzern ile işbirliğine gitti. Bu süreçte Haliç Fener’de gemi söküm ve onarım terasanesini kurdu. Bu tersanede çoğunlukla Fener’de yeri olan gemi sökümcüsü Hüseyin İlhami (Söker) gibi gemi sökümcülüğü yapıyordu. Yine fener civarında kereste ticarethanesi bulunuyordu.  

1907’de Svenska Orient Linien ile işbirliği yaparak Scandinavian Near East Agency’i kurdu. İskandinav ve Baltık ülkelerinde tesis ettiği işbirliği sayesinde çok güçlü bir kereste ticareti elde etti. 

1922’ye kadar İstanbul’da en önemli tüccarlardan biri olarak tanınıyordu.1923’de Türkiye’den ayrılarak Atina’ya yerleşti. Bu başarıları sayesinde Yunanistan’ın dış ilişkilerinin gelişmesinde çok önemli bir aracı durumuna geldi.1926’de Yunanistan’da Finlandiya Fahrî konsolosu atandı.1937’de satın aldığı ilk gemisine “HS Argo” adını verdi ve muhtelif denizcilik firmalarında büyük hisse sahibi olarak yabancı yatırımcılarla birlikte başkanlık yaptı.

II. Dünya Harbi başlamadan kısa bir süre önce Mısır’a yerleşti ve Kuzey Afrika ile Güney Amerika arasında düzenli hat taşımacılığı tesis etti. II.Dünya Harbi sonrasında Arjantin’e yerleşti ve Avrupa’dan gelen büyük göç kafilelerinin Güney Amerika’ya yolculukları için okyanus aşırı yolcu gemileriyle seferler düzenledi. Cenova’da Home Line adını verdiği bir çalışmasıyla okyanus aşırı dört yolcu gemisini sefere koydu ve Avrupa’dan Afrika, Avusturalya, ABD ve Kanada’ya göçmenleri taşıdı.

II.Dünya Harbi’nin sona ermesinden iki yıl sonra İsviçre Vevey’e yerleşti ve dünya genelindeki ticarî bağlantılarını buradan yönetti.1953’de yeniden Yunanistan’a döndü ve Scandinavian Near East Agency ile çalışmalarını geliştirirken, Yunanistan ile Kuzey Amerika arasında düzenli hat taşımacılığı başlattı ve İstanbul, İzmir, Mısır, Suriye, Filistin, Romanya, Bulgaristan ve daha sonra Buenos Aires ve Cape Town ve Brezilya’da acentelikler zinciri tesis etti.1953’de Adriyatik ‘teki adaları vuran 7.2 kuvvetindeki depremden zarar gören ailelere gerek Yunanistan’dan ve gerekse İskandinav ülkelerinden yardım sağladı. Ağustos 1953’de bağış miktarı 1 milyon Drahma’ya yükselmişti. Aynı zamanda Zakynthos Adası’na tam donanımlı bir seyyar hastane tesis etti.

Trakya’daki köye onuruna Engeniko adı verilmiştir. Trakya’da adı saygıyla anılır. Eugenios Eugenides beklenmedik bir şekilde İsviçre, Vevey’de 22 Nisan 1954 günü vefat etti. Yardımseverliğiyle de hayranlık yaratmış olan Eugenios Eugenides’in vasiyeti doğrultusunda Yunan gençlerinin bilimsel ve teknolojik alanlarda teşvik edilmesi için adını taşıyan “Eugenides Vakfı” kuruldu. Vakıf Atina Ulusal Teknik Üniversitesi rektör başkanlığında üç kişilik komite tarafından yenetilmektedir. 1965’de Atina Akademisi tarafından Altın Madalya ile ödüllendirilmiştir. 2010 Ağustos ayında Nea Orestiada yöresindeki 6.cı İlkokula ve 6.ncı Çocuk Yuvasına Eugenides’in adı verilmiştir.  

“Evgenidio / Evgenidion Vakfı” Atina Palaio Faliro’da Andrea Syngrou Avenue 387’de faaliyetine devam etmektedir. Yaşam felsefesini şöyle anlatmıştır; “Benim için Şans, zaferin mührüdür - ve sadece zafer beni ilgilendirir... Sevincim mücadelede ve vatanım için ayırdığım zaferin meyvesinde yatıyor.” 

Eugene Eugenides’in İstanbul’daki yaşamı 

eugene-eugenides-ev-adresi-annuaire-orientale-1913.jpg
Eugene Eugenides’in Annuaire Orientale 1913 Yıllığı’ndaki ev adresi

carlo-amancih-apartmani.jpg
Beyoğlu’nda Grand de le Maison Theo.Reppen’e ait Carlo Amancich apartımanı. 

Eugene Eugenides 1913 yılı kayıtlarına göre, Beyoğlu’nda Grand de le Maison Theo.Reppen’e ait Carlo Amancich No.9’da oturmaktaydı. 

5-levant-trade-review-sf-186-eugen-ilani-kismi.jpg
Levant Trade Review’de Eugene Eugenides & Co. ilanı

galata-hudavendigar-han.jpg
Hüdavendigar Han fotoğrafta arka sırada okla işaretli olan handır. Bu fotoğrafta binanın sağ tarafında Naumann Dikiş Makineleri ilanı görülmektedir. Kaynak: Osman Öndeş arşivi.

Eugene Eugenides’in firması Galata’da Rıhtım Caddesi, Hüdavendigar Han 74 adresinde idi. Telefonu No. Pera 310 idi.

Özellikle gemiler için kereste ikmali yaptığı dükkanı ve ambarı semt Fener olarak kayıtlı olmasına karşın Fener ve Balat arasında Odun İskelesi civarında ve ilanda yazılı telefon numarası Sirkeci 1061 idi.  Ve gemi söküm tersanesi yine Fener’de sahilde ve Telefon Numarası Sirkeci 964 idi.

Eugene Eugenides’in firması Galata, Rıhtım Caddesi’deki Çinili Han’ın arkasında Kemankeş Caddesi’deki Hüdavendigar Han’da idi. Lloyd Han ile Cite Français (Fransız Geçidi) arasında daha yola doğru idi. 

fener-balat-kiyilari.jpg
Fener- Balat sahilinde keresteciler, 1900. Kaynak: Osman Öndeş arşivi.

Fener sahilindeki gemi söküm tezgahında satın aldığı gemilerin sökümünü yapardı. Bu gemilerden çıkan demirlerin, gemi saclarının çoğunluk alıcıları İtalyan, Romen, Yugoslav ve Macaristan’dan gelen tüccarlar olurdu. İtalya, Romanya ve Yugoslavya’dan gelenlerin hepsi oralardaki tersanelerle bağlantılı kişilerdi. Aynı zamanda gemilerden çıkan valflar, borular, gemi dümen dolabı simidi, silyon ve borda fenerleri, dümen zinciri, gemi zinciri ve demiri (çıpası), kamaralardaki ahşap eşya, mobilyalar da ilgi görürdü.

Eugene Eugenides, İstanbul’daki tüm ticari faaliyetini 1922’de sona erdirdi ve 1923 yılı başlarında Atina’ya göç etti. 

new-eugenidios-eugenidhs-will-english.jpg
Fotoğraf yazısı- Eugene Evgenides’in “Eugenides Vakfı”na ait yazdıklarının yeraldığı belge. Kaynak: Evgenidion Foundation

evgenidou-foundation-syngrou-ave-athens.jpg

Vefatından önce tüm servetini Yunan gençlerinin bilim ve teknik alanda daha iyi yetişmeleri amacıyla kurduğu Eugene Eugenides Vakfı’na (Evgenidou Foundation) bağışlamıştır. Vakıf Binası Atina- Pire arasındaki Syngrou Avenue’dedir.

Bu yazı toplam 740 defa okunmuştur.
Önceki ve Sonraki Yazılar