Okuyucuya,

Değerli okuyucu!

Zaman ve imkânınız oldu ise daha önce yayımlanan ‘hiç bilmeyenden sendikacılık dersleri’ yazımı iki bölüm halinde okudunuz. Daha çok konunun girişi olarak tasarlanan ilk iki yazıdan sonra amacımı daha iyi anlatabileceğimi düşündüğüm bu yazıyı yayımlamak istedim.

Yazının ilerleyen bölümlerinde görüleceği üzere, farklı bir açıdan bakarak ‘denizci emek’ için bir sınıflandırma çalışması yapmak, daha doğrusu bu çalışmanın en iyi sonuca ulaşması için bir tartışma başlatmak istiyorum.

‘Denizci eğitim’ tabanında yükselen ‘denizci akıl’, ‘denizci sermaye’ ve ‘denizci emek’ üçlüsü deniz endüstrisinin sacayaklarıdır. Sacayaklarından herhangi birindeki en küçük bir arıza, endüstriyi toptan etkiler. Günümüzde denizcilik denince aklımıza hemen geliveren sorunların kaynağı sacayaklarındaki aksamalardır.

Aksamalar ve arızalar doğrudan derdin kaynağına müdahale edilerek çözülmelidir.

‘Denizci akıl’ ve ‘denizci sermaye’ bir biçimde kendi sorunlarına çareler arayacak ve çözecek imkâna sahiptir. Çünkü gerektiğinde kendisini ilgilendiren konularda düşüncelerini özgürce duyurma araçlarına sahiptirler. Oysa ‘denizci emek’ için aynı cümleleri kurmak mümkün değildir, çünkü temsil edilmemektedir. Denizci emeği temsil ettiğini ileri süren kurumların yapıları buna uygun değildir. Bu nedenle denizci emeğin sorunlarının tespitinde de farklı ya da denizci emek ile ilgisi olmayan veri ve bilgiler kullanılmakta, bunun doğal sonucu çözüm üretilmesi imkânsız hâle gelmektedir.

İlk adım, örgütün ana ögesi denizci emek ve çevresinde yer alacak bağlantılı sözcük ve deyimlerin açıklanması için tanımlanmasıdır. Çalışmada aşağıdaki sıra izlenerek mantıksal bağ aranmıştır:

(1) Tanımlar.
(2) ‘Denizci meslek sınıflandırması’.
(3) ‘Deniz hizmet alanları’.
(4) ‘Denizci emek sınıflandırması’.

Verilen örnekler değerli okuyucunun, yani aynı zamanda doğrudan bu tartışmanın içinde yer alan sizlerin düşüncelerinizi sınırlamamalıdır.

Katkısının oranında fikir birliği olmamakla birlikte, denizci emek sınıflandırmasında ücretlendirme kümelerinin oluşturulması tavsiye edilmiştir.

Bu yazının her bölümü veya parçası, metnin dili dahi tartışmaya açıktır. Yazının ana temaya yaklaşımı kısmen veya tümü ile yanlış bulunabilir. Böyle görüş bildiren katılımcı, sunacağı karşı ya da tamamlayıcı görüş ve önerisinin tartışmaya açık olduğunu bilmelidir.

Görüş ve öneriler bildirilirken ilgili bölüm, parça ya da metnin yeri açık bir biçimde belirtilirse nihai metin daha hızlı oluşturulabilir.

(1) TANIMLAR

Gemi
Tanımın gerekçesi: Mevcut ulusal veya uluslararası metinlerde bir biçimde su ile teması olan her bir yapı için ‘tekne’, ‘yat’, ‘platform’, ‘bot’ ve benzeri veya bunlardan türetilen adlar kullanılmıştır.

Kullanılan yapı tekniği ve verdiği hizmetin özelliklerine bağlı tanımlar da eklenirse çeşitlilik artar. Oysa bizim ana temamız ve temaya bağlı olarak amacımıza uygun bir çalışmada tüm tanımlar aynı metinde yer alacaktır. Bu nedenle su ile temas eden her bir yapının tümüne ‘gemi’ ortak adı verilmiştir.

Gemi

Su yüzeyinden yukarıda fakat su ile kendisi arasındaki hava yastığı üzerinde veya su yüzeyinde ya da suya yarı batık veyahut suya batık; durağan veya gezici; konumunu veya konuşlandırıldığı yeri özel olarak kendisi için kullanılan bir teknikle koruyan; özel bir yapıya sahip olup herhangi bir amaçla kullanılan herhangi bir araca ‘gemi’ denir.

Gemi Türü
Bilgi: Gemilerin türlerinin tespitinde ulusal mevzuatta ‘gemilerin gemiadamları ile donatılması’ veya başka ülkelerin muadil mevzuatlarından yararlanılabilinir. Ancak çeşitli nedenlerle yalnız gemi türü bilgisi içeren böyle mevzuatın ‘deniz hizmet alanı’, ‘denizci meslek’ ve ‘denizci emek’ sınıflandırmasında karışıklık yaratacağından kullanılmaması tavsiye edilmiştir.

Geminin verdiği hizmet ile ilgili türüdür.

Yapımında kullanılan teknik ile vereceği hizmet arasındaki kuvvetli bağ geminin türünün tespitinde yalnız verdiği hizmetin temel alınmasına imkân verir. Bir gemi verdiği hizmetin genel sınıfı içinde yer alırken, bir diğer gemi daha özel bir hizmet verdiğinden genel sınıfın bir altındaki başka bir kümede yer alabilir.

Örneğin: ‘tanker’, geminin vereceği hizmetin genel adlandırmasıdır ve ‘kimyasal tanker’ ile ‘su tankeri’ aynı genel sınıfta yer alır. Oysa ‘kimyasal tanker’ alt bir alanda ve daha belirgin bir sınıfta fakat ‘tehlikeli yük’ sınıfında iken, ‘su tankeri’ de alt bir alanda ve daha belirgin sınıfta fakat ‘tehlikesiz yük’ sınıfındadır.

Bu nedenle ‘denizci emek’ için gemi türü tespitlerinde üst ve alt türlerin sıralanması ayrıntılı olmalıdır.

Deniz
Tanımın gerekçesi: Türk Dil Kurumu’nun Büyük Türkçe Sözlüğü içinde ‘deniz’ kelimesinin karşısında ilk ‘yer kabuğunun çukur bölümlerini kaplayan, birbiriyle bağlantılı, tuzlu su kütlesi’ tanımı yapılır. Aynı kaynakta, devam eden tanımlardan biri de ‘yeryuvarlağı üzerinde su ile kaplı bölgeler’ cümlesidir. Bizim amacımıza hizmet etmesi için bu tanım daha cesaret verici bulunmuş ve aşağıdaki tanım yapılmıştır.

Deniz

Yeryuvarlağı üzerinde durgun veya akar hâlde su ile kaplı bölgelere ‘deniz’ denir.

Denizci Meslek Sınıflandırması-
Herhangi bir neden ve biçimde denizde hizmet veren meslektir.

Denizci: Herhangi bir neden ve biçimde denizde hizmet veren herhangi bir mesleğin mensubudur.

Deniz Hizmet Alanı: Verilen hizmet muhtevası nedeniyle birbirinden farklı hizmetlerin verildiği denizcilik alanlarına ‘deniz hizmet alanı’ denir.

-Tersanecilikte Denizci Emek Sınıflandırması
Herhangi bir geminin üretimini veya bakım ya da onarımını yapan tesislerde hizmet veren denizci mesleğe mensup denizci emeği kapsayan genel sınıflandırmadır.

-Deniz Taşımacılığında Denizci Emek Sınıflandırması
Yalnız bir konumdan başka bir konuma ulaşmak amacıyla suyolunu kullanan insanı yük olarak taşıyan gemilerdeki dâhil, herhangi bir yükü taşıyan gemi üzerinde hizmet veren denizci mesleğe mensup denizci emeği kapsayan genel sınıflandırmadır.

-Deniz Turizmciliğinde Denizci Emek Sınıflandırması
Gemi üzerinde veya gemi olmaksızın; dinlenmek ve eğlenmek isteyen veya görerek ve tanıyarak kültürel etkileşimde bulunan insanlara hizmet veren denizci mesleğe mensup denizci emeği kapsayan genel sınıflandırmadır.

-Balıkçılıkta Denizci Emek Sınıflandırması 
Herhangi bir gemi ile besin amaçlı su canlısı yetiştirme, yakalama ve tüketime hazırlama tesisinde veya gemi üzerinde hizmet veren denizci mesleğe mensup denizci emeği kapsayan genel sınıflandırmadır.

-Deniz ile Kara Arayüzü Hizmetlerinde Denizci Emek Sınıflandırması
Herhangi bir geminin karadaki herhangi bir özel veya tüzel kişi ile kurması gereken herhangi bir ilişkiyi yürütme hizmeti veren denizci mesleğe mensup denizci emeği kapsayan genel sınıflandırmadır.

(2) DENİZCİ MESLEK SINIFLANDIRMASI
‘Denizci meslek sınıflandırması’ yapılırken şu ayrımın göz önünde bulundurulması faydalı olacaktır: Farklı deniz hizmet alanlarında veya alt alanlarında olup aynı ‘denizci meslek sınıfı’ içindeki denizciler, farklı ‘denizci emek’ sınıflarında yer alabilir. Örneğin ‘kamarot’ meslek sınıfındaki bir denizci emek, ‘balıkçılık’ alanının ‘yakın deniz balıkçılığı’ alt alanında hizmet verirken yer aldığı ‘denizci emek sınıfı’ ile ‘ açık deniz balıkçılığı’ alt alanında hizmet verirken yer aldığı ‘denizci emek sınıfı’ aynı değildir. Buradan yola çıkarak, denizci mesleklerin deniz hizmet alanı göz ardı edilerek sayılması tavsiye edilmiştir.

(3) DENİZ HİZMET ALANLARI

Deniz hizmet alanları aşağıda sayılmıştır:

(1)  Tersanecilik hizmet alanı
(2)  Deniz taşımacılığı hizmet alanı
(3)  Deniz turizmciliği hizmet alanı
(4)  Balıkçılık hizmet alanı
(5)  Deniz ile kara arayüzü hizmetleri alanı

Yöntemin anlaşılırlığını artırmak için aşağıda bazı alanların alt alanları örnek olarak verilmiştir.

Deniz Taşımacılığı Hizmet Alanı: ‘Deniz taşımacılığı hizmet alanı’ içinde kalan ‘alt alanlar’ örneği:

(1)  Yolcu taşımacılığı
(2)  Tehlikeli yük taşımacılığı
(3)  Tehlikesiz yük taşımacılığı
(4)  Çekme veya dayanma ile yük taşımacılığı
(5)  Platformlar

Geminin Yaptığı Sefere Göre Hizmet Alan sınıfı, yük alan sınıfının altında yer alacaktır:

(1)  Kısa sefer (liman içi)
(2)  Yakın sefer (limanlar arası) 
(3)  Yakın deniz seferi (Akdeniz ve Karadeniz limanları)
(4)  Açık deniz seferi (okyanuslar ve diğer denizler)

Yük ve sefer arasındaki ilişki doğru gösterilirse ‘denizci meslek’ sınıfları altında ‘denizci emek’ sınıfları oluşturulabileceği bildirilmiştir. 

Deniz Turizmciliği Hizmet Alanı: Aşağıda örnek olarak verilen ‘sefer’ ayırımından önce yapılması gereken ‘geminin türü’ ayırımı eksiktir. Örneğin, deniz turizmciliğinde yer alıp ‘açık deniz seferi (okyanuslar ve diğer denizler)’ alt alanına ait sefer alanında hizmet veren bir gemi üzerindeki denizci emek sınıflandırması, meslek sınıfı aynı olmasına rağmen, ‘kısa sefer (liman içi)’ sefer alanındaki bir geminin üzerindeki denizci emek sınıflandırması aynı değildir:

(1)  Kısa sefer (liman içi)
(2)  Yakın sefer (limanlar arası) 
(3)  Yakın deniz seferi (Akdeniz ve Karadeniz limanları)
(4)  Açık deniz seferi (okyanuslar ve diğer denizler)

Balıkçılık Hizmet Alanı: Balıkçı hizmet alanının alt alanları ve meslek sınıfları dâhil tüm ayrıntılar için bu alandan katılımcılara ihtiyaç vardır. Örneğin aşağıdaki ‘alt alan’ ayırımından önce yapılması gereken ‘gemi türü’ eksiktir:

(1)  İçsu balıkçılığı
(2)  Yakın deniz balıkçılığı
(3)  Açık deniz balıkçılığı

Deniz ile Kara Arayüz Hizmetleri Alanı: Aşağıda sayılan hizmetler örnektir. Sayılanlar dâhil kalmış ise burada sayılmayan alanlardaki denizci emek sınıflandırmasının mensuplarının katkılarının çok gerekli olduğu vurgulanmalıdır:

I. Acenteler
II. Tedarikçiler: Kumanya ve müstehlik / Yakıt / Donanım / İnsan / Tedarikçilikte kullanılan gemiler
III. Tamirciler: Elektrik / Elektronik / Mekanik
IV. Liman hizmetleri ve liman hizmetlerinde kullanılan gemiler
V. Resmi kurumlar
VI. Gözlem, danışma ve sınıflandırma kurumları (klaslar)

(4) DENİZCİ EMEK SINIFLANDIRMALARI
Tersanecilik Alanında Denizci Emek Sınıflandırması

Tersanecilik alanındaki denizci emek sınıflandırması, özellikle bu alanda hizmet veren denizci emeğin doğrudan katılımı ile yapılabilecektir.

(Tersane denizci emek sınıflandırmasında katkısı olabilecek meslek sınıfları bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla şöyle sıralanabilir: (a) Tersane sahipleri, (b) Tersane yöneticileri (gemi inşa mühendisleri, gemi makineleri işletme mühendisleri, tersanecilikle ilgilenmiş makine mühendisleri ve yöneticilik yapan herkes).)

Deniz Taşımacılığı Alanında Denizci Emek Sınıflandırması:
Denizci emek sınıflandırmasında ‘yük’ esas ayırandır. ‘Sefer’ ayıranı her bir yük sınıfının altında yer alır. Örneğin, ‘açık deniz seferi (okyanuslar ve diğer denizler)’ sefer sınıfı bir ‘araştırma gemisi’ sınıfının altında yer alabilir.

Geminin yaptığı sefere göre deniz taşımacılığı denizci emek sınıflandırması nehir, içsu, göl ve gölet seferleri yapan tekneler ‘kısa sefer’ içine alındığında uzun nehir seyirleri göz ardı edilmiş olur. Ülke gerçekleri de hesaba katılarak yeni eklemeler yapılabilir. Van Denizi’nin özel bir durumu yoktur. Burada sayılan sefer sınıflandırılmasından birkaçını içeren denizdir.

Denizci emek sınıflandırması gemi üzerindeki mesleği ile birlikte söylenir. Örneğin, ‘kimyasal ürün taşımacılığı’ sınıfı içinde ‘kısa sefer (liman içi)’ seferi yapan geminin üzerinde görev yapan bir ‘kamarot’ ile ‘yolcu taşımacılığı’ sınıfı içinde ‘kısa sefer (liman içi)’ seferi yapan bir ‘kamarot’ arasında, mesleki sınıf aynı olmasına rağmen ‘denizci emek sınıf farkı’ vardır. Ancak bu fark yalnız bulunulan alan ile ilgili olup, meslek ile ilgili değildir.

Deniz Turizmciliği Alanında Denizci Emek Sınıflandırması:
Deniz turizmciliğinde denizci emek sınıflandırması, özellikle bu alanda hizmet veren ve görev yapan denizci emeğin doğrudan katılımı ile yapılabilecektir.

Balıkçılık Alanında Denizci Emek Sınıflandırması:
Ayrıntılı olarak verilen ‘balıkçılık’ denizci emek sınıflandırmasında eksiklikler ve hatalar olması kaçınılmazdır. Eksiklerin giderilmesi ve hataların düzeltilmesi için bu sınıfta olduğunu düşünen her bir denizci emeğin doğrudan katılımına ihtiyaç vardır.

Deniz ile Kara Arayüzü Alanında Denizci Emek Sınıflandırması:
Deniz ile kara arasındaki hizmet alışverişinde hizmet veren mesleklerin sınıflandırması için bu alandan bilgi kaynaklarına ihtiyaç vardır.

Örneğin; ‘deniz / kara arayüz hizmetleri’ alanında yalnız kumanya ve diğer müstehlikleri gemilere taşıyan bir başka gemide görevli, görevli olduğu gemi ile hem kumanya hem de insan taşıyan bir teknedeki gemi arasında mesleki bilgi ve beceri farkı ile denizci emek sınıf farkı da olacaktır.

Bu Yazının Sonu
Galiba hiç bilmeyende hiç önyargı olmadığından konuya yaklaşımı daha bağımsız oluyor.

Yazımı sürdürmeye çalışacağım. Ancak siz değerli okurların katkılarının çok önemli olduğunun farkındayım. Bildiğim kadarı ile ülkemizde böyle bir tartışma ilk kez açılıyor. Bu yazıyı özel olarak ilgilendiğini düşündüğümden kendilerine verdiğim değerli insanların değerli fikri katkıları bende saklı. Lütfen siz de ilginizi esirgemeyin. Girişteki cümlemi tekrarlamama izin verin lütfen:

Görüş ve öneriler bildirilirken ilgili bölüm, parça ya da metnin yeri açık bir biçimde belirtilirse nihai metin daha hızlı oluşturulabilir.

Yazılarınızı bana ulaştırabileceğiniz türlü vasıtalar olmakla birlikte, dergi yönetimi ile doğrudan temas ile de bana ulaşabilirsiniz.

Katkılarınız için şimdiden teşekkür ederim.

Allah selâmet versin.

(Yazının dördüncü bölümü bir sonraki sayımızda!)