Geçtiğimiz yıllarda McKinsey Consulting Group'un konteyner gemilerinin eninde sonunda 50.000 TEU kapasiteye ulaşacağına dair tahminleri konteyner gemilerindeki büyümenin nereye kadar gidebileceğini sorgulamaya ve bazı teknik değerlendirmelerine yol açmıştı. Üzerinden geçen zaman (4 yıl) sonrasında geldiğimiz noktada bunu yeniden değerlendirmek gerekliliği açığa çıkmıştır.

Konteyner gemisi taşımacılığı sektöründe uzun vadeli gelişen trendlerin uzak ülkeler arasındaki ticaretin artmasıyla tetiklenmesi; Mart 2023’te Çinli gemi yapımcısı Hudong-Zhonghua Shipbuilding tersanesinin 24.116 TEU'luk konteyner gemisi MSC Tessa'yı sahibi Mediterranean Shipping Company'ye (MSC) teslim ettiğini duyurmasıyla yeniden canlanmıştır. MSC Tessa ile güvertesinde 26 katmana (tier) kadar istiflenerek toplamda 24.116 adet standart tip konteyner sığdırabiliyor. 400 metre uzunluğunda ve 61,5 metre genişliğindeki gemi, tek seferde 240.000 tondan fazla yükü taşıyabilmektedir. Gemi yapımcısı, EEDI enerji verimliliğini optimize edebilen, sera gazı emisyonlarını ve yakıt tüketimini azaltabilen şaft jeneratörünün de ilk kez kullanıldığını belirtmektedir ve gemi yapımcısı ayrıca ilk geminin yanı sıra ailenin ikinci gemisinin denemelerinin bittiğini ve diğer iki konteyner gemisinin de yapım aşamasına olduğunu aktarmaktadır.

Aslında soru bu büyümenin nereye kadar gideceğidir.

Bazı denizcilik araştırmacıları, daha büyük, daha yüksek kapasiteli konteyner gemilerinin gelişimini geciktirebilecek çok sayıda kısıtlama belirlediler. Bununla birlikte, az sayıda biraz daha geniş (66,5 metre), daha derin (18 metre draft), daha yüksek (83 metre, sudan 65 metre) ve daha uzun (450 metre) gemilerin getirilmesinin önünü açabilecek gelişmeler devam etmektedir.

Aslında teknik ve denizcilik mimarisi açısından, bir konteyner gemisinin boyutlarında herhangi bir sınır yoktur. Şu anda bir nakliye hattının yeni gemiler inşa ederken göz önünde bulundurması gereken üç ana sınırlama vardır: Terminal altyapı limitleri, draft kısıtlamaları ve toplam uzunluk.

Şu anda 25.000 TEU seviyesine yakın seyreden gemiler var. Bu 10-15 yıl önce hayal bile edilemeyecek bir şeydi. Aynı zaman dilimi içinde iki katına çıkmayı beklemesek de 50.000 TEU’luk bir çalışma hayal değildir.

Başlangıç olarak, sadece geminin uzunluğunu arttırırsanız, klasik panamax gemilerinin özellikle eğilimli olduğu  burulma problemlerini yaratmaya başlarsınız. Genişlik-uzunluk oranı yaklaşık 1:9'dur. Bu gemilerdeki körfezlerin çoğunlukla iki bölmeye ayrılmış olması gerçeğiyle birleştiğinde, akıllı planlama ve ballast olmadan burulma sorunlarından kaçınmak çok zordur.

Öyleyse neden bu sorunu önlemek için gemileri daha geniş ve daha uzun yapmak akla gelir. İşte burada terminal altyapısı devreye giriyor. Şu anda mevcut olan en modern kreynler, gemi boyunca 23/24 sıraya ulaşabiliyorken bu limiti aşarsanız, ya ekstra sıralarda başka bir limana yük yüklemeniz ya da operasyonun bir kısmında gemiyi döndürmeniz gerekir. Bu hem maliyetli hem de zaman alıcıdır, bu nedenle her limanda yapmanız gerekiyorsa pratik bir seçenek değildir.

Mevcut terminallerdeki mobil kreynlerde de aynı sorunlar vardır. Eninde sonunda kendi ağırlıklarının yarattığı gerilim ve baskılarla baş edemeyecekleri için onları boyut olarak büyütmeye devam edemezsiniz. Yeni bir şeye ihtiyaç olduğu kesindir.

İlginç şekilde Salalah Limanı dizayn iyileştirmesi için birkaç yıldır vakumlu bağlama sistemi kullanmaktadır. Gemi rıhtım boyunca yanaşır, vakum sistemi rıhtımdan uzanır ve gemiye kilitlenir. Sistem ayrıca gemi hafifledikçe veya ağırlaştıkça ve gelgit yükselip alçaldıkça yukarı ve aşağı hareket edecek şekilde tasarlanmıştır. Belki de konteynerleri yükleyip boşaltan kreyn sorununun cevabı bu olabilir. Vinç, geminin tüm uzunluğu boyunca uzanan tek bir uzatılabilir bomla donatılmışsa dikey bir destek daha sonra geminin açık deniz tarafına indirilebilir ve eğer benzer bir vakum sistemi takılırsa geminin gövdesine kenetlenebilir. Bağlama sistemi ile aynı "ayarlanabilir" teknolojiyi kullanacağı için, konteyner operasyonları sırasında yerinde kilitli kalabilir. Bu, kreynin kargo operasyonları sırasında tamamen kendi ağırlığını artı konteynerleri destekleme ihtiyacını ortadan kaldıracaktır şekliyle çalışmalar yapılmaktadır.

Süveyş Kanalı genişlemesi, daha büyük gemilerin Süveyş Körfezi ile Akdeniz arasında geçiş yapabilmesine izin verebilecek paralel kuzeye ve güneye giden kanalları içermektedir. Mega-boyutlu gemiler ile sezonsal bir arktik geçişten kaynaklanan gelecekteki rekabet olasılığı, Süveyş Kanalı Otoritesini mevcut 1.006 metrekare olan batık gemi enine kesitini 1.200 metrekareye (18 metrelik su çekimi x 66,5 metrelik genişlik) yükseltmeyi düşünmeye teşvik edecek gözükmektedir. 

Güney Hindistan (Vizhinjam, Kerala), Doğu Kanada (Melford, Nova Scotia) ve Güney ABD'de (LIGTT - Louisiana Uluslararası Körfez Transfer Terminali) 18 metrelik su çekimi sağlayacak derin su terminalleri geliştirilmektedir.  Daha büyük gemi teorik olarak 28.000-TEU taşıyabilir ve Güney Hindistan ile Kuzey Amerika arasında seyredebilir. Daha büyük geminin ilave 10 metre yüksekliğini ve 7,5 metre genişliğini karşılamak için vinç teknolojisindeki yenilikçi gelişmeler için de gereklidir. 

Bir diğer teknik açıdan değerlendirdiğimizde ise uzayan geminin, gövde üzerinde daha fazla yapısal baskıya neden olması; geminin kısa bölümleri arasında mafsal kaplinlerinin kurulması, uzun gemilerde yapısal baskıları azaltmayı düşündürse de Amerikalı tasarımcılar, tek bir bağlantı ve ayrıca birden fazla bağlantı içeren mafsallı gemi tasarımlarında mafsal bağlantısının tasarımı, 350 metrelik ön kısım ile 200 metrelik arka kısım arasında hem göreli dikey hareket hem de göreli yuvarlanma sağlayabileceğine olasılık kazandırmıştır. The American Sea Snake design / Amerikan Deniz Yılanı tasarımı, her biri 150 metreden 200 metreye kadar beş bölüme kadar göreceli yalpalamaya izin verecek şekilde tasarlanmış kompartmanlara sahip, çok bölümlü, okyanus kapasiteli bir konsept gemi içerir. Her iki konsept gemi de, Süveyş Kanalı İdaresi isterse, 18 metrelik su çekimi ve 66.5 metrelik en potansiyeline sahip olacaktır. Yani günümüzün en büyük konteyner mega gemilerinin 15,5 metrelik su çekimi ve 59-62 metrelik genişliğine göre inşa edilebilir. İki bölümlü bir gemi 500 metre ila 550 metre uzunluğa (35.000 TEU) kadar inşa edilebilirken, çok bölümlü bu konsept ile 600 metre ila 1.000 metre uzunluğa (50.000 TEU) inşa edilebilir gözükmektedir.

Küçük konteyner gemileri Arktik bölgesinin Rusya tarafında seyrederken, seyir koşulları, Seaway-max gemilerinin su çekimi ve genişliği ile inşa edilmiş görece dar ve sığ bir gemiyi zorunlu kılmaktadır. Güçlendirilmiş gemilerin gövdeleri, seyir sezonunun başında ve sonunda Arktik Okyanusu koşullarıyla mücadele etmek için gerekli olacaktır. Geminin daha uzun bir versiyonu, taşıma kapasitesini büyük ölçüde artıracak, tahrik açısından daha fazla çok yönlülük sunacak ve gelişmiş nakliye ekonomisine yol açacaktır. Deniz Yılanı tasarımı, 150 metrelik beş bölümü ticari bir gemiye bağlamak için temel teşkil edebilir. Tasarım, ileri azipodlar gibi geri çekilebilir tahrik birimleri veya yapısal olarak güçlendirilmiş buz kırıcı pruvanın yakınına yerleştirilmiş ters yönde dönen Voith-Schneider dikey eksenli tahrik teknolojisi içerebilir. Uzatılmış gemi uzunluğu, kar ve buzun içinden geçmek için düşük hızlı itici itişi artırmak üzere konuşlandırılabilen birden fazla (geri çekilebilir) pervaneye izin verecektir. Bu tür gemiler Batı Avrupa limanlarına ulaşabilir.

Konteyner gemilerinde daha fazla taşıma kapasitesi için artan talep, mafsallı okyanus giden gemilerin gelişmesine yol açabilir. Dökme yük taşıyan mafsallı mavna gemileri halihazırda Amerikan kıyı hizmetlerinde faaliyet göstermektedir.

Gelecekteki birleştirilmiş gemilerin olası uygulanabilir tasarımları üzerinde araştırma ve tasarım halihazırda yapılmıştır. Güney Koreli veya Japon tersaneleri, Rus Kuzey Kutbu üzerinden seyreden Çin - Avrupa ticareti için bu tür bir teknolojiyi geliştirmekle ilgilenebilir.

Süveyş Kanalı'nın revizyonundan sonra kullanıma sunulabilecek 28.000 TEU'ya kadar daha büyük tek üniteli konteyner gemileri inşa etme alanı şu anda mümkün olsa da tasarım, uzatılmış uzunluk mafsallı versiyonların temelini oluşturabilir gözükmektedir. 

Dolayısıyla ticari hesaplar izin verirse 2030’lu yılların sonlarında 40.000-50.000 TEU kapasite bandında gemileri denizde görmek şaşırtıcı olmayacaktır.

Tüm denizcilere Allah selamet versin.

Kaynaklar:
(1) The Maritime Executive, An Articulating Hinge for a 50,000-TEU Container Ship
(2) https://seatrain.org/